Ці можна прадухіліць ці адтэрмінаваць старэньне? Чаму людзі з узростам становяцца больш схільныя да хвароб? Над гэтымі пытаньнямі навукоўцы б'юцца стагодзьдзямі, а прырода працэсу старэньня надалей застаецца таямніцай. Неабходна своечасова ўсьведаміць сабе, што пазьбегнуць шматлікіх праблем са здароўем на старасьць дапаможа толькі здаровае харчаваньне і фізычная актыўнасьць - у гэтым лекары насамрэч ўпэўненыя. А вось эфэктыўнасьць большасьці рэклямуемых лекавых сродкаў дасьледнікі ставяць пад сумнеў.
Антыаксыданты
Упершыню тэорыю аб свабодных радыкалах прапанаваў Дэнхем Харман ў 1956 годзе. Свабодныя радыкалы - прадукт акісьленьня арганічных злучэньняў - узьдзейнічаюць на клеткі, пашкоджваючы іх структуру. На шчасьце, клеткі могуць даць адпор, выкарыстоўваючы для абароны адмысловыя рэчывы - антыаксыданты, якія прадухіляюць акісьленьне. Адкрыцьцё антыаксыдантаў спарадзіла надзеі, што мы зможам запаволіць старэньне, проста дадаўшы іх у рацыён.
Да антыаксыдантаў належаць вітаміны А, С і Е, бэта-каратын, коэнзым Q10, мікраэлэменты марганец, сэлен і інш. Багатымі крыніцамі антыаксыдантаў зьяўляюцца садавіна і гародніна: журавіны, вінаград, ківі, перац, шпінат, брокалі, морква і г.д. Аднак у той час, калі карысьць садавіны і агародніны даказаная, то эфэктыўнасьць і бясьпека прымяненьня харчовых дабавак, якія зьмяшчаюць антыаксыданты, застаецца пад пытаньнем.
Падчас дасьледаваньня не была выяўленая сувязь паміж ужываньнем прадуктаў, багатых антыаксыдантамі, і зьніжэньнем выпадкаў разьвіцьця інсульту або дэмэнцыі. Навукоўцам таксама не ўдалося пацьвердзіць станоўчы ўплыў вітамінаў С і Е, бэта-каратыну на верагоднасьць разьвіцьця дыябэту або рака, сардэчна-сасудзiстых захворваньняў, катаракты.
Між тым высокія дозы бэта-каратыну могуць павялічыць рызыку разьвіцьця рака лёгкіх у курцоў. Вітамін Е ў вялікіх колькасьцях павышае верагоднасьць разьвіцьця рака прадсталёвай залозы. Важна памятаць: дабаўкі, якія зьмяшчаюць антыаксыданты, могуць узаемадзейнічаць зь некаторымі лекамі. Напрыклад, той жа вітамін Е павышае рызыку крывацёку ў людзей, якія прымаюць антыкаагулянты (сродкі, якія прадухіляюць тромбаўтварэньне). Таму прыём любых харчовых дабавак, якія зьмяшчаюць антыаксыданты, абавязкова трэба абмеркаваць зь лекарам.
Гармоны
Узроўні некаторых гармонаў зьмяняюцца на працягу жыцьця. З узростам звычайна павялічваецца ўтрыманьне паратгармону, які дапамагае рэгуляваць колькасьць кальцыю ў крыві і костках, зьніжаецца ўзровень тэстастэрону ў мужчын і эстрагену ў жанчын. Калі арганізм не вырабляе дастатковай колькасьці гармону з-за захворваньня або расстройства, лекар можа прызначыць гарманальную тэрапію. Аднак ня варта верыць сьцьвярджэньням, што гармоны могуць запаволіць або прадухіліць старэньне. На сёньняшні дзень ні адно дасьледаваньне не даказала, што гарманальная тэрапія павялічвае працягласьць жыцьця або пазбаўляе ад слабасьці, характэрнай сталаму ўзросту. У той жа час прэпараты, якія ўтрымліваюць гармоны, могуць выклікаць розныя пабочныя эфэкты, таму прымаць іх трэба па прызначэньні і пад наглядам лекара.
Нізкакалярыйная дыета
Вядома, што пераяданьне можа прывесьці да сур'ёзных праблем са здароўем (дыябэту 2-га тыпу, сардэчна-сасудзістых захворваньняў) і істотна скараціць жыцьцё. Між тым многіх навукоўцаў хвалюе іншае пытаньне - як уплывае на працягласьць жыцьця абмежаваньне калёрый. Гаворка ідзе аб зьніжэньні каларыйнасьці дыеты на 30-40%.
Яшчэ ў 1930-я гады дасьледнікі выявілі, што лябараторныя мышы жывуць даўжэй, калі ў іх рацыёне менш калёрый. З тых часоў было вызначана, што нізкакалярыйная дыета падаўжае жыцьцё дрожджаў, чарвякоў і мух. Але дасьледаваньні на прыматах, некаторыя зь якіх праводзяцца і ў цяперашні час, пакуль не далі пераканаўчых вынікаў, а значыць, рабіць высновы пакуль рана.
Таблеткі ад старасьці
Навукоўцы абяцаюць, што неўзабаве будуць створаныя новыя прэпараты, якія будуць запавольваць старэньне і папераджаць ўзроставыя захворваньні. Магчыма, такімі лекамі стануць сынтэтычныя варыянты рэсьвератролу, злучэньня, выяўленага ў чырвоным віне. Шматгадовыя досьледы паказалі, што біялягічныя эфэкты гэтага рэчыва абумоўлены актыўнасьцю гена SIRT1. Ён кадуе фэрмэнт зь сямейства сіртуінаў, якія рэгулююць многія ключавыя функцыі арганізму, у тым ліку адказныя за біялягічнае старэньне.
Акрамя таго, вывучаецца ўзьдзеяньне імунадэпрэсанта рапаміцына на працягласьць жыцьця розных біялягічных мадэляў. Было ўстаноўлена, што прэпарат, які выкарыстоўваецца дзеля таго, каб прадухіліць непрыняцьцё органаў пры трансплянтацыі, дазваляе падоўжыць жыцьцё мышэй. Будучыня дасьледаваньняў туманная, тым больш што выкарыстаньне рапаміцына для лячэньня людзей зьвязанае з рызыкай - рэчыва можа спрыяць разьвіцьцю інфэкцый, лімфомы і рака скуры.
эб/medportal.ru