Імя – гэта візытная картка кожнага чалавека. Калі нараджаецца дзіця, бацькі выбіраюць яму імя. Некаторыя прымаюць рашэньне вельмі хутка, часам яшчэ задоўга да родаў, а іншыя да апошняй хвіліны разважаюць, якое імя будзе найлепшае. А рашэньне нялёгкае, паколькі з іменем чалавек будзе жыць доўгія гады.
Як з іншымі сфэрамі жыцьця, імёны таксама падлягаюць сваім модам. У кожным пэрыядзе бываюць модныя некаторыя імёны, напрыклад, былі гады, калі ў Польшчы вялізнай папулярнасьцю карысталася імя Юлія або Ян, а апошнім часам зьявілася мода на замежныя імёны. На польскай вуліцы можна пачуць нават, як мама кліча малых Джэсіку або Браяна. Лепш старанна падумаць перад выбарам імені для дзіцяці, каб яго не пакрыўдзіць, – адзначае доктар гуманітарных навук з Унівэрсытэта кардынала Стэфана Вышыньскага ў Варшаве Томаш Корпыш.
Т. Корпыш: Часы мяняюцца і мяняюцца моды на імёны. У розных слаях насельніцтва па-рознаму ўспрымаюцца розныя імёны. Сёньня мы сьмяемся з Браяна і Джэсікі, але таксама з Януша і Гражыны, польскіх імёнаў, якія набралі апошнім часам адмоўнага значэньня, бо іх уладароў прадстаўляюць як прадстаўнікоў адсталага грамадзтва. А калісьці жартавалі таксама з Чэслава або Веслава.
Што цікава, нават цяжка прасачыць генэзіс дадзеных працэсаў, чаму як-раз гэтыя, а не іншыя імёны, сталі аб’ектамі жартаў. Януш і Гражына – звычайныя польскія імёны, і ня вельмі вядома, чаму з носьбітаў гэтых імёнаў пачалі жартаваць.
Т. Корпыш: Сапраўды, цяжка знайсьці падставы – скажам, сьмешнае гучаньне або паходжаньне. Нічога такога ў дадзеных імёнах няма. Напрыклад, у выпадку Веслава гэта зразумела – Весек атаясамліваўся з вёскай, з адсталай «дзярэўняй». І таму ня дзіўна, што імя стала сынонімам чагосьці нэгатыўнага. Аднак Януш мяне зьдзіўляе. Тут задзейнічаў просты выпадак, мода. Хтосьці першы, хутчэй за ўсё малады чалавек, кінуў такі жарт у інтэрнэце, ён распаўсюдзіўся. І цяпер нават цяжка сабе ўявіць, каб маладыя людзі, 20-гадовыя, далі такія імёны сваім дзецям.
Так што выбар імені – няпростая рэч. Трэба старанна абдумаць гэтае пытаньне, паколькі імя будзе з чалавекам да канца жыцьця, калі, канешне, ён яго ня зьменіць, але гэта даволі складаны працэс. А вывучэньнем імёнаў займаецца навука, якая называецца антрапанімія. Яна дасьледуе паходжаньне імён, іх значэньне, а гэта ж вельмі старая моўная зьява. Напрыклад, шмат імён складаецца з дзьвюх частак, адной з якіх зьяўляецца Бог – Богдан, Багуслаў і г.д.
Т. Корпыш: Такіх старапольскіх імёнаў было вельмі шмат. Праўда, трэба сказаць, што калісьці ўсе імёны нешта азначалі, мелі сваё значэньне. Цяпер для нас імёны, скажам, Анна або Томаш – гэта толькі гукі, без ніякага значэньня. А калісьці ўсе імёны мелі сваё значэньне. А самыя старыя славянскія імёны – гэта далёка ня тыя, у якіх ёсьць Бог. Не, гэта былі хутчэй мянушкавыя імёны, мянушкі людзей, зьвязаныя з іх паходжаньнем, прафэсіяй, месцам нараджэньня і г. д. Пазьней гэтыя мянушкі пачалі перакідваць на сваякоў чалавека, і такім чынам паявіліся прозьвішчы. І тады паявілася патрэба даваць людзям імёны. Ёсьць цікавы прыклад імені – Немой. Гэтае імя павінна было аберагчы дзіця ад злых духаў, каб яны яго не бачылі – маўляў, гэта не маё дзіця, я пра яго нічога ня ведаю.
Мовазнаўцы займаецца дасьледаваньнем імён, іх паходжаньня, папулярнасьці, значэньня. Вядома, напрыклад, што імя Гражына прыдумаў Адам Міцкевіч. Ёсьць нямала такіх імёнаў, прыдуманых пісьменьнікамі, якія пазьней увайшлі ў шырокае карыстаньне. Моды на імёны прыходзяць хвалямі. У 90-ыя гады прыйшла мода на вяртаньне да традыцыйных польскіх імёнаў, як Зофія, Ян і г.д. Цікава тое, што гэта была хутчэй мода ў вялікіх гарадах. Зофія ў Варшаве – на 10-ым месцы па папулярнасьці, а па ўсёй Польшчы – на 20-ым. Гэта вялізная розьніца. Але, як адзначае мовазнаўца і спэцыяліст па імёнах Томаш Корпыш, пры выбары імені для дзіцяці лепш не кіравацца модаю, а здаровым сэнсам. І браць пад увагу, як імя гучыць разам з прозьвішчам, ці гэта мілагучная пара. Асабліва важна гэта для мужчын, бо жанчынам часта здараецца мяняць прозьвішча пры выхадзе замуж.
І Пр ПР/нг