Вакаліст, кампазытар, актор, паэт, які выклікае нямала эмоцый, як у Польшчы, так і за межамі дзяржавы. Гаворка ідзе пра Стана Борыса. Чаму гэты вакаліст добра вядомы за мяжой? Справа ў тым, што музыкант шмат гадоў пражыў у Паўночнай Амэрыцы, таму за акіянам ён ня менш вядомы ў асяродзьдзі тамашніх палякаў, чым на Айчыне.
Стан Борыс нарадзіўся ў верасьні 1941 году ў Залэнжу пад Жэшавам. У маладосьці пачаў выступаць у тэатры, вучыўся граць на скрыпцы, клярнэце і гітары. Быў адным з заснавальнікаў гурту Blackout. У палове 70-ых эмігрыраваў у Амэрыку. Жыў спачатку ў ЗША, а пазьней у Таронта ў Канадзе ды ў Лас Вегасе.
У 2004 годзе вярнуўся ў Польшчу, і з таго часу жыве ў Ламянках пад Варшавай, хаця паралельна жыве таксама ў Лас Вегасе, куды рэгулярна выяжджае. Цяжка паверыць, што ў мінулым годзе Стан Борыс адзначаў 55 гадоў сваёй эстраднай дзейнасьці.
Борыс – чалавек неардынарны, у яго жылах цячэ татарская кроў, магчыма, адсюль запальчывы характар. Музыкант тры разы жаніўся ды расставаўся з жонкамі, цяпер ён зьвязаны з маладой жанчынай, з якой плянуе нарадзіць сына, хаця ў яго ёсьць дачка з аднаго з ранейшых шлюбаў, і нават унук. Вакаліст кажа, што заўсёды марыў пра сына. Трэба сказаць, што ў свае 76 гадоў ён выглядае на многа маладзей, нават валасы яшчэ не пасівелі. Рэгулярна займаецца ёгай.
Адна з самых вядомых песьняў Стана Борыса называецца «Зьняволеная ластаўка». Гэтая кампазыцыя ў колішняй Польшчы не спадабалася цэнзарам, якія не хацелі прапусьціць яе на Фэстываль у Аполі, а гісторыя напісаньня тэксту таксама цікавая. Аўтар сапраўды ўбачыў ластаўку, якая не магла вылецець з будынку закінутага касьцёла ў Гданьску. Тым ня менш, многія чуюць у песьні сымбалічны сэнс.
Jaskółka czarny sztylet, wydarty z piersi wiatru
Nagła smutku kotwica, z niewidzialnego jachtu
Katedra ją złowiła w sklepienia sieć wysoką
Jak śmierć kamienna bryła
Jak wyrok naw prostokąt.
Jaskółka błyskawica w kościele obumarłym
Tnie jak czarne nożyce lęk, który ją ogarnia.
Jaskółka siostra burzy, żałoba fruwająca
Ponad głowami ludzi, w których się troska błąka
Jaskółka znak podniebny, jak symbol nieuchwytna,
Zwabiona w chłód katedry przestroga i modlitwa.
Nie przetnie białej ciszy pod chmurą ołowianą,
Lotu swego nie zniży nad łąki złotą plamą.
Przeraża mnie ta chwila, która jej wolność skradła.
Jaskółka - czarny brylant, wrzucony tu przez diabła.
Na wieczne wirowanie, na bezszelestną mękę
Na gniazda niezaznanie, na przeklinanie piękna.
Ластаўка, чорны кінжал, вырваны з грудзей ветру. Раптоўны суму якар, зь нябачнай яхты. Катэдра яе злавіла ў скляпеньня сетку высокую. Як сьмерць каменная глыба, як вырак нэфаў прамавугольнік.
Ластаўка-маланка ў касьцёле памерлым рэжа як чорныя нажніцы страх, які яе ахапляе.
Ластаўка, сястра буры, жалоба ў палёце. Над галовамі людзей, у якіх клопат блукае. Ластаўка, знак нябесны, як сымбаль няўлоўная. Прывабленая ў холад катэдры перасьцярога і малітва.
Не прарэжа белай цішыні пад алавянай хмарай. Палёту свайго ня зьнізіць над лугі залатой плямай. Мяне жахае гэтая хвіліна, якая ўкрала ў яе свабоду. Ластаўка – чорны брыльянт, кінуты сюды д’яблам.
На вечны рух, на бясслоўную пакуту. На гнязда не пазнаньне, на пракілінаньне прыгажосьці.
«Jaskółka uwięziona», сьпяваў Стан Борыс, словы: Казімеж Шэмёт (Kazimierz Szemioth), музыка: Януш Кэнспкі (Janusz Kępski).
Nagła smutku kotwica – раптоўны суму якар. Слова nagły перакладаецца на беларускую мову з польскай выразам раптоўны, нечаканы, а вось расейскае слова наглый – гэта па-польску arogancki.
Katedra ją złowiła – катэдра яе злавіла. Як інакш сказаць на слова «злавіць»? Думаю, нават часьцей кажуць «złapać» чым «złowić», асабліва калі гаворка ідзе пра жывёлу, якую трэба злавіць, а таксама можна złapać напрыклад грып або прастуду.
Złapałam przeziębienie i muszę kilka dni posiedzieć w domu – Я прыхапіла прастуду і прыйдзецца некалькі дзён пасядзець дома.
Lęk, który ją ogarnia – Страх, які яе ахоплівае. Слова ogarniać адносіцца да розных назоўнікаў, якія называюць эмоцыі, напрыклад, страх, як у дадзеным сказе, але таксама радасьць ці сум.
Kiedy poznałam wyniki egzaminów, ogarnęła mnie wielka radość – Калі я даведалася пра вынікі іспытаў, мяне ахапіла вялікая радасьць.
Która jej wolność skradła – якая ў яе свабоду ўкрала. Чым адрозьніваюцца выразы swoboda i wolność на польскай мове? Першае больш унівэрсальнае, яно азначае як асабістую свабоду чалавека, якога нічога не абмяжоўвае, так і свабоду, незалежнасьць дзяржавы. А вось swoboda – гэта хутчэй раскаванасьць у паводзінах, адчуваньне, што нічога чалавека або, скажам, нейкую кампанію на рынку не абмяжоўвае.
W kapitalizmie ważna jest swoboda gospodarcza – У капіталізьме важная свабода эканамічнай дзейнасьці.
нг