Жыхары Варшавы і госьці сталіцы могуць убачыць арыгінальны акт заключэньня Люблінскай уніі – аб’яднаньня Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага ў адну дзяржаву – Рэч Паспалітую ў 1569 годзе. Надоечы адбылася прэзэнтацыя дакумэнту, які захоўваецца ў Галоўным архіве даўніх (гістарычных) актаў у Варшаве. Падзея была элемэнтам афіцыйных мерапрыемстваў з нагоды 450-ай гадавіны заключэньня Люблінскай уніі.
У цэнтры Варшавы, каля Старога гораду, прайшла ўрачыстасьць з удзелам высокапастаўленых дзяржаўных чыноўнікаў, дыпляматаў, прадстаўнікоў мас-мэдыя, каталіцкіх герархаў, падчас якой быў выстаўлены на паказ арыгінальны дакумэнт падпісаньня ўніі. Усе жадаючыя змогуць убачыць гэты акт. Захаваны дакумэнт аформлены на пэргаміне, да якога замацавана 78 пячатак сэнатараў і дэпутатаў Вялікага Княства Літоўскага, гэта экзэмпляр ВКЛ. Польскі экзэмпляр не захаваўся да нашых часоў.
Падчас урачыстасьці віцэ-міністар культуры і нацыянальнай спадчыны Польшчы Магдалена Гавін нагадала, на колькі важнай падзеяй была Люблінская ўнія, у выніку якой узьнікла вельмі перадавая, у тагачасных умовах, дзяржава.
Віцэ-міністар культуры Польшчы М. Гавін
М. Гавін: Гэта была дзяржава, якая гарантавала свабоду – палітычную, эканамічную, грамадзкую. Паявілася паняцьце роўнасьці, якое вельмі важнае для нас па сёньняшні дзень. Усе мы з гэтай дзяржавы – уся наша традыцыя, літаратура, гісторыя. З вялікімі эмоцыямі мы можам сёньня ўбачыць арыгінал уніі. Гэта вельмі важны дакумэнт ня толькі для гісторыі Польшчы, але таксама дзяржаў Цэнтральна-Усходняй Эўропы. Арыгінальны дакумэнт Люблінскай уніі ўнесены ў сьпіс ЮНЭСКО «Памяць сьвету». Заяву пра ўнясеньне яго ў сьпіс падала ня толькі Польшча, далучыліся Летува, Латвія, Эстонія і Беларусь.
У Галоўным архіве даўніх актаў прысутнічалі таксама дыпляматычныя прадстаўнікі іншых дзяржаў, тэрыторыі якіх калісьці ўваходзілі ў склад Рэчы Паспалітай – Украіны, Летувы і Беларусі. Пасол Украіны Андрэй Дэшчыца правёў гістарычныя паралелі. Казаў, што 450 гадоў таму каталізатарам аб’яднаньня польскіх ды літоўскіх зямель стала пагроза з боку Масковіі, цяпер таксама жыхары Цэнтральнай ды Ўсходняй Эўропы з боязьзю паглядаюць у напрамку Расеі.
А. Дэшчыца: Праз 450 гадоў у нас падобная сытуацыя – існуе пагроза з боку Масквы. Мы разумеем, што мы павінны яднацца, гэтае яднаньне вельмі важнае. Я вельмі цешуся, што мы можам сьвяткаваць гэты гістарычны юбілей разам, з думкаю пра прымірэньне, пра супрацоўніцтва. Мы памятаем словы Яна Паўла ІІ: «Ад Люблінскай уніі да Эўрапейскага Зьвязу». Гэта вэктар, у якім мы хочам накіроўвацца, разам з вамі, разам з тымі дзяржавамі, якія ўжо ўступілі ў Эўразьвяз. Мы хочам разам будаваць сумеснае будучае для дабра нашых народаў.
У сваю чаргу амбасадар Беларусі Ўладзімер Чушаў падкрэсьліваў, што падыход беларускіх і польскіх гісторыкаў да значэньня Люблінскай уніі адрозьніваецца, але гэта не павінна перашкаджаць у навуковым супрацоўніцтве і правядзеньні розных форумаў, падчас якіх вучоныя могуць абменьвацца сваімі думкамі ды поглядамі. Дыплямат адзначыў таксама, што Люблінская ўнія была пратаплястам пазьнейшых мадэляў міжнароднага супрацоўніцтва.
Пасол Беларусі ў Польшчы Ў. Чушаў
У. Чушаў: Можна лічыць Люблінскую ўнію гістарычнай мадэльлю сёньняшняга супрацоўніцтва ў рэгіёне Цэнтральнай ды Ўсходняй Эўропы, а таксама ў рэгіёне Балтыйскага мора. Ідэі ды прынцыпы, якія паявіліся ў часы Люблінскай уніі, знаходзяць працяг у розных ініцыятывах ды форумах, такіх, як Усходняе партнэрства або Цэнтральнаэўрапейская ініцыятыва, у якой удзельнічае Беларусь. Люблінская ўнія вартая ўвагі з боку палітычных структур, навукоўцаў ды шырокіх слаёў грамадзтва.
Арыгінальнаму дакумэнту падпісаньня Люблінскай уніі 450 гадоў. Нагадаю, у аўторак ён быў выстаўлены на публічны паказ у Варшаве. Дырэктар Галоўнага архіву даўніх актаў адзначыў, што дакумэнт захаваўся ў адносна добрым стане. Спэцыялісты прыкладаюць вялікія намаганьні, каб ён захаваўся яшчэ доўгія гады для нашчадкаў. Шмат клопату патрабуюць пячаткі, – кажа Хубэрт Вайс.
Х. Вайс: Уся праблема захоўваньня дакумэнту падпісаньня Люблінскай уніі заключаецца ў яго пячатках. Гэтыя пячаткі немагчыма аддзяліць такім чынам, каб яны не сутыкаліся паміж сабою. Таму немагчыма гэты акт перавозіць у іншае месца, падарожжы выключаюцца. Нашы архівісты прыкладаюць вялікія намаганьні, каб дакумэнт ня быў зьнішчаны. Гэта таксама вялікая заслуга цэлых пакаленьняў архівістаў ды гісторыкаў. Каб паказаць акт публіцы, мы набылі адмысловыя вітрыны з узмоцненымі шыбамі. Дарэчы, апошнімі днямі была вялікая сьпёка, мы нават думалі, што прыйдзецца адмяніць паказ, бо воск на пячатках вельмі ня любіць гарачыні. На шчасьце пахаладала. Гэты дакумэнт праіснаваў 450 гадоў, галоўная нашая задача – каб ён захаваўся чарговыя 450 гадоў, і больш.
Арыгінальны акт падпісаньня Люблінскай уніі выстаўлены для наведвальнікаў цягам дзевяці дзён у цэнтры Варшавы – у Галоўным архіве даўніх актаў. А ўрачыстасьць суправаджалася канцэртам старадаўніх музыкі і сьпеву.
нг